Zasady opatrywania ran
Przystępując do udzielania pomocy rannemu i nałożenia opatrunku trzeba stale pamiętać o tym, że mamy przed sobą cierpiącego człowieka, a nie jedynie określoną ranę. Musimy też uświadamiać sobie, w jakim celu nakłada się opatrunek, co pozwoli ratownikowi w zrozumieniu zasad postępowania przy opatrywaniu rany.
Nałożenie pierwszego opatrunku ma na celu:
1) ochronę rany przed wtórnym (dodatkowym) zakażeniem,
2) ochronę rany przed ponownymi urazami,
3) opanowanie lub zmniejszenie krwawienia,
4) osłonę przed skażeniem.
Pierwszy opatrunek nazywamy również opatrunkiem ochronnym.
Trzeba pamiętać, że w warunkach wojennych dobrze nałożony pierwszy opatrunek na mniejsze rany można utrzymać kilka dni, jeżeli nie będzie wcześniejszych wskazań do zabiegu chirurgicznego lub do zmiany opatrunku. W warunkach pokojowych większość opatrunków powinna być zmieniana przez lekarza w ciągu pierwszej doby, w czasie kontroli rany.
Nałożenie opatrunku ma również duży wpływ psychiczny na rannego, który odczuwa to jako wzięcie go pod opiekę i pozbywa się przestrachu wywołanego widokiem krwawiącej rany. Przez nałożenie opatrunku ranny przygotowany jest do transportu lub samodzielnego przejścia do punktu opatrunkowego, przychodni lub szpitala.
Przed nałożeniem opatrunku należy możliwie dokładnie ustalić rodzaj zranienia, w celu ustalenia, jaki opatrunek należy nałożyć, jakie trzeba wykonać czynności dodatkowe, jak np.: uszczelnienie otwartej odmy, unieruchomienie, doraźne zatamowanie krwotoku.
Ażeby móc dokładnie obejrzeć ranę i mieć jak najlepsze warunki nałożenia opatrunku, umocowania go i ewentualnego wykonania czynności dodatkowych, należy odpowiednio umieścić rannego i odsłonić miejsce zranienia. W zależności od tego, czy ratownik działa w warunkach życia codziennego, czy w polu, w obliczu niebezpieczeństwa działania nieprzyjacielskiego, postępowanie będzie odrębne. W pierwszym przypadku należy umieścić poszkodowanego jak najwygodniej zapewniając sobie dostęp do uszkodzonej okolicy ciała; może to być ułożenie na łóżku, na stole, w samochodzie, usadowienie pod drzewem lub ułożenie na ziemi ? w zależności od stanu rannego i rodzaju uszkodzenia.
Pomocy można wówczas udzielać stojąc, siedząc lub klęcząc.
W wypadku dzialania w warunkach zagrażających życiu ratowanego i ratownika (pod obstrzałem, w czasie bombardowań) pierwszą czynnością jest wycofanie poszkodowanego do miejsca ukrycia, jeżeli pozwalają na to warunki i stan rannego lub udzielenie pomocy w pozycji leżącej na miejscu. W zależności od rodzaju ukrycia ratownik może poruszać się mniej lub bardziej swobodnie.
W razie udzielania pomocy przez zespół ratowników, sytuacja jest ułatwiona dzięki temu, że jedna osoba może przytrzymywać rannego lub zranioną kończynę, druga może odsłonić ranę i nakładać opatrunek. W przypadkach zranień połączonych z utratą świadomości lub bezwładem konieczna nieraz jest pomoc dwóch lub kilku osób do unoszenia rannego lub podtrzymywania w czasie nakładania opatrunku; odnosi się to również do zranień połączonych ze złamaniem dużych kości, kręgosłupa i miednicy.
W razie stwierdzenia dużego krwotoku tętniczego, przed przystąpieniem do jakichkolwiek czynności związanych z opatrywaniem rany należy założyć na ubranie opaskę uciskową.
Sposób przenoszenia rannego w kończynę i postępowania w tych przypadkach zostanie omówiony oddzielnie.
Dalszą czynnością przygotowawczą jest odsłonięcie uszkodzonego miejsca. W tym celu można zdjąć odpowiednią część garderoby i bielizny, rozpiąć ją, zsunąć lub podwinąć. Gdy jest chłodno, szczególnie w warunkach polowych, rękawy i nogawki można rozpruć w szwach na czas nakładania opatrunku, a następnie spiąć je agrafkami. Tak samo postępuje się w przypadkach ciężkich zranień, gdy wszelkie manipulacje są zbyt bolesne lub niebezpieczne dla rannego. Przy zdejmowaniu ubrania i bielizny w pierwszej kolejności zdejmuje się je z kończyny nie uszkodzonej.
Po obejrzeniu, zbadaniu rany i jej otoczenia przystępuje się do opatrunku. Jeżeli warunki na to pozwalają, należy oczyścić skórę w otoczeniu rany z widocznych zanieczyszczeń i skrzepów krwi za pomocą kawałka suchej gazy. Gazę można ująć szczypczykami lub czystymi palcami, wykonując ruchy od rany na zewnątrz.
Następnie należy odkazić skórę wokół rany za pomocą jodyny lub innego środka dezynfekcyjnego (np. dzisiaj szeroko stosowanego fioletu goryczkowego lub merkurochromu). Do tego celu można użyć kuleczki waty zwilżonej lekiem i ujętej szczypczykami lub nawiniętej na patyczek lub ampułki z jodyną obszytej gazą, którą po ułamaniu szyjki posługujemy się jak pędzlem. Odkażając skórę należy postępować w ten sposób, aby lek nie dostał się do rany. Jedynie otarcia naskórka można przetrzeć jodyną lub barwnikiem. Jeżeli rana zawiera wyraźnie widoczne, leżące powierzchownie zanieczyszczenia, można ranę przemyć wodą utlenioną, roztworem nadmanganianu potasowego lub rywanolu. Tych ostatnich czynności nie wykonuje się w warunkach polowych.
Następnie dobieramy odpowiedniej wielkości gazę wyjałowioną i przykrywamy nią ranę, nie dotykając tej części gazy, która zetknie się z raną. Można uchwycić gazę szczypczykami jałowymi lub przemytymi środkami dezynfekcyjnymi; wyjątkowo można ująć gazę palcami za rożki. Do cięcia gazy należy używać nożyczek odkażonych lub wyjałowionych. Na warstwę gazy nakłada się watę higroskopijną, w miarę możności wyjałowioną, ewentualnie jako drugą warstwę ligninę i całość umocowuje opaską, przylepcem lub chustą trójkątną.
Grubość warstwy gazy, ligniny lub waty uzależnia się od rozmiarów krwawienia z rany. Zamiast poszczególnych części składowych opatrunku można zastosować opatrunek osobisty, przykrywając jego poduszką ranę.
W ranach przestrzałowych jedną poduszką przykrywamy ranę wlotową, drugą ? wylotową.
Gdy w głębokich ranach widać wyraźnie grube zanieczyszczenia lub ciała obce, jak odłamki drzewa, strzępy ubrania, ziemię ? ratownik może je ostrożnie usunąć wyjałowionymi szczypczykami. Nie wolno grzebać w ranie w poszukiwaniu zanieczyszczeń lub ciał obcych.
Po nałożeniu pierwszego opatrunku należy jak najszybciej przekazać rannego w ręce lekarza, najlepiej chirurga, bo im wcześniej ranny otrzyma pomoc chirurgiczną, tym lepsze będzie gojenie się rany.
