Drogą doustną
Jak trucizna rozchodzi się w organizmie? (w dużym skrócie)
Najczęściej do zatruć dochodzi drogą doustną, która stanowi ponad 80% wszystkich przypadków. Połknięta trucizna przez pewien czas pozostaje w żołądku i stwarza to pewną szansę na jej eliminację, oczywiście jeżeli w dość krótkim okresie podejmie się odpowiednie działania. Szybkość wchłaniania trucizny zależy m.in. od tego, czy zażyto ją na pusty żołądek, czy nie, czy była w płynie, czy w postaci stałej (tabletki, kapsułki). Obecność alkoholu w żołądku przyspiesza wchłanianie niektórych substancji toksycznych, a ponieważ odbywa się ono na ogół w jelicie cienkim, wszelkie zaburzenia w jego obrębie, jak również niektóre leki wcześniej lub w tym czasie stosowane, wpływają na tempo przenikania trucizny z przewodu pokarmowego do krwi.
Jeśli chodzi o leki, to we krwi znajdują się one w dwóch postaciach – rozpuszczalnej w wodzie, tzw. wolnej, łatwo dostępnej dla organów, na które mają zadziałać, oraz związanej z białkami osocza, nieaktywnej. W wyniku metabolizacji oraz wydalania z organizmu z postaci ?białkowej” uwalniana jest jej aktywna cząstka (lek). Z krwi przedostaje się do wątroby, gdzie ulega metabolizacji, której produkty mogą być biologicznie nieaktywne, czyli nie wywierać żadnego działania farmakologicznego, lub aktywne i tym samym bardziej toksyczne niż substancja (lek) podstawowa. Po połączeniu się metabolitu z kwasem glukuronowym wydalany jest on z moczem przez nerki.
Pierwsza pomoc w zatruciu doustnym ma na celu eliminację trucizny lub przynajmniej spowolnienie jej wchłaniania. Jeżeli trucizna znajduje się w górnym odcinku przewodu pokarmowego, należy sprowokować wymioty lub wykonać płukanie żołądka. O ile to pierwsze nie wymaga żadnego sprzętu, o tyle płukanie żołądka powinno być przeprowadzone w szpitalu lub przynajmniej w obecności lekarza. Wymuszenie wymiotów u osoby dorosłej nie sprawia na ogół większych problemów, należy natomiast czynić to bardzo ostrożnie w przypadku małego dziecka.
Podstawowe zasady postępowania:
? wymuszone wymioty wykonane przed upływem 30 minut od zatrucia dają duże szanse na ?odzyskanie” większości połkniętych tabletek, płynnej postaci leku, części grzyba lub rośliny; nie ma zaś uzasadnienia takie działanie w czasie dłuższym niż jedna- dwie godziny od spożycia trucizn płynnych;
- nie wolno prowokować wymiotów w zatruciach substancjami żrącymi (np. środki czyszczące do sanitariatów, syfonów i rur kanalizacyjnych, wybielające, odrdzewiacze, płyn akumulatorowy), jeśli upłynęło więcej niż 15, maksimum 30 minut, gdyż jest ryzyko zachłyśnięcia się nimi w czasie wymiotów oraz możliwość spotęgowania istniejących już oparzeń; uważa się, że w okresie do 15 minut nie dochodzi jeszcze do zmian na błonach śluzowych przewodu pokarmowego, a bardzo szybkie pozbycie się substancji żrącej z żołądka może ograniczyć ich rozległość: najlepiej jest podać do wypicia białko z kilku jaj kurzych;
- nie powinno się wymuszać wymiotów u osób, które uległy zatruciu benzyną lub naftą; wtedy wykonuje się czasami płukanie żołądka w warunkach szpitalnych, pod opieką anestezjologa, po wcześniejszym założeniu rurki intubacyjnej, która chroni zatrutego przed zachłyśnięciem się;
- nie prowokuje się wymiotów u osób pobudzonych i z zaburzeniami świadomości;
? osobom nieprzytomnym nie wolno nic podawać doustnie, należy ułożyć chorego w pozycji bezpiecznej i jak najszybciej wezwać lekarza, sprawdzając od czasu do czasu drożność dróg oddechowych (usunąć protezy), co polega m. in. na oczyszczeniu jamy ustnej ze śluzu, resztek pokarmowych, wymiocin;
? aby bezpiecznie sprowokować wymioty u małego dziecka, zwłaszcza niemowlęcia, trzeba mu zapewnić właściwe ułożenie.
