1. Znaczenie symbolu poznajemy po funkcji, w której przedmiot jest użyty. W oderwaniu od funkcji nie da się określić znaczenia symbolicznego przed­miotu. Na przykład na pytanie, czego symbolem jest powróz, nie możemy dać żadnej odpowiedzi. Jeżeli natomiast w tekście marzenia sennego na powrozie wiesza się skazańca, to jasne jest, że powróz użyty w funkcji stryczka jest symbolem gwałtownej, a haniebnej śmierci. Jeżeli jednak w innym marzeniu sennym powróz będzie użyty do związania rąk dwojga ludzi, to przedmiotowi temu nadamy znaczenie symboliczne związku małżeńskiego, taka jest bowiem funkcja stuły, którą wiąże się ręce państwu młodym. Ten sam powróz może w innym śnie przepasywać śniącego w symbolicznym znaczeniu paska, którego używają zakonnicy do wyrażenia wstrzemięźliwości, abnegacji, ascezy. Wresz­cie powróz może np. krępować nogi i ręce wyśnionego niewolnika, nietrudno wówczas odczytać funkcję pozbawienia wolności, tyle razy symbolicznie opie­waną przez poetów, mówców, a nawet przez język codzienny (?mam ręce związane” lub ?rozwiązane”, ?więzy niewoli” itp.); powróz w tym wypadku będzie symbolem skrępowania, bezsiły. Wieloznaczność symbolu jest więc po­zorna. W symbolice funkcjonalnej przedmiot symboliczny ma zawsze jedno znaczenie, trzeba się tylko dobrze wpatrzeć w przedstawioną funkcję. W życiu codziennym nie mamy wątpliwości. Każdy rozumie, że uroczyste przecinanie wstęgi oznacza symbolicznie otwarcie czegoś dotąd zamkniętego. Wymowa symboliczna marzeń sennych jest taka sama.

1. Znaczenie symbolu odczytujemy podług innych współbrzmiących symboli, których znaczenie jest już ustalone. Zjawisko częstego, a nawet masowego występowania symboli o tym samym znaczeniu jest faktem empirycznym. Jest to pomocne w ustaleniu znaczenia symbolicznego przedmiotów, których funkcja nie występuje w danym śnie z należytą wyrazistością. Bywa to np. w snach osnutych dookoła tematu śmierci. Weźmy dla przykładu sen, w którym wystę­puje czterech mężczyzn ustawionych w czworobok. Jeżeli w tym samym ma­rzeniu sennym występują symbole śmierci powszechnie znane, jak żałobne kolory, gaśnięcie świecy, czarno ubrana postać o woskowobladym obliczu, ksiądz w czarnej kapie z krzyżem w ręku itd., to mamy prawo wnosić, że owi czterej mężczyźni ustawieni w czworobok użyci zostali w funkcji czterech ludzi wynoszących trumnę ze zwłokami. Omawiana zasada ma znaczenie heu­rystyczne, służy mianowicie do ustalania symboli o nie znanym dotąd znaczeniu.
2. Niemałe znaczenie ma nastrój, jaki śniący przeżywa. Nastrój przygnębie­nia kieruje naszą uwagę ku symbolom śmierci, nastrój podniecenia płciowego ku tematyce seksualnej, nastrój lęku ku konfliktom moralnym itd. Zasada ta ma zresztą względne zastosowanie, gdyż nierzadko we śnie nastrój kłóci się z przeżywanym tematem. Znacznie rzadziej zawodzi ta zasada w pozytywnym wypadku niż negatywnym, tzn.: brak nastroju odpowiedniego do przeżywane­go tematu nie ma tak wielkiej wymowy, jak obecność nastroju tam, gdzie nie widać żadnego po temu uzasadnienia.
3. Wielką wagę mają dowody zaczerpnięte ze spostrzeżeń nad współgrą fizjologicznych objawów występującego we śnie afektu. Znane są np. sny polucyjne pozornie bez treści erotycznej. Jeśli np. młody człowiek cierpiący na syfilidofobię śni, że laską przebija gniazdo os i wśród nieopisanego lęku doznaje wytrysku nasienia, co też i po obudzeniu stwierdza, to mamy prawo rozpoznać na tej podstawie w przytoczonych przedmiotach znaczenie symbo­liczne seksualne. Łatwo zauważyć, że do tego samego wniosku dojdziemy, za­stosowawszy zasadę odczytywania symboli według funkcji. Laska będzie tu symbolem prącia, gniazdo os symbolem pochwy, osy symbolem zarazków kiły, których chory ten w życiu się lęka, a całość snu przedstawia symbolicznie lęk przed stosunkiem płciowym z obawy zarażenia się chorobą weneryczną.
4. Duże znaczenie ma następujący sprawdzian, choć zastosowanie jego jest trudne i wymaga wielkiej biegłości. Orientujemy się mianowicie według tego, czy ku danym przedmiotom zwraca się uwaga śniącego, czy nie. Jeśli tak, to dany przedmiot uznajemy za istotny składnik marzenia sennego i ma on wów­czas przeważnie znaczenie symboliczne, z zastrzeżeniami,’ które wyszczególnię w następnym ustępie. Przy jednokierunkowości uwagi na jawie i we śnie, ostro widzimy tylko jeden przedmiot, inne tylko jako tło mniej lub więcej zamazane. Przedmiotem uwagi jest nie punkt i nie szczegół składowy całości, i nie jedna oderwana od całości cecha, lecz zawsze cały przedmiot. Jeżeli z obrębu jakiejś struktury wyosobnimy uwagą jakiś szczegół, to z tą chwilą staje się on odrębnym przedmiotem. Właściwość przedmiotu we śnie skupienia na sobie uwagi śniącego rozumiemy w tym całościowym znaczeniu, chyba że składowy szczegół stanie się sam przedmiotem uwagi. Na przykład ktoś widzi we śnie swojego ojca o zwyczajnym, codziennym wyglądzie. W zapisie śniący z łatwością potrafi opisać szczegóły twarzy lub ubranie ojca, chociaż może nie mieć pewności, czy dokonuje opisu na podstawie spostrzeżeń dokonanych we śnie, czy też ze znajomości ojca w życiu codziennym. Za przedmiot uwagi musimy więc uznać całość osoby ojca, a szczegóły jego postaci za materiały składowe, którym nie przypada żadna odrębna rola. Inaczej by jednak było,
   gdyby w tymże śnie uwaga śniącego skupiła się na niezwykłym, a choćby nawet i zwykłym szczególe postaci ojca, np. gdyby śniący zauważył, że ojciec ma ? w niezgodzie z rzeczywistością ? szlify generalskie lub np. brodawkę na nosie. Szczegółom tym wówczas należy przypisać rolę odrębnych przedmio­tów, a tym samym i osobne znaczenie symboliczne. Pochodzi to wszystko stąd, że na marzenie senne składają się przeżyte elementy rzeczywistości, które niby cegiełki wiążą się w alegoryczne struktury. Z materiałów przeżyć wcho­dzą w skład marzenia sennego nie luźne jakości i cechy, lecz zawsze spostrze­żenia już powiązane w pewne całości, i to rzecz prosta wraz ze składającymi się na nie cechami. Funkcja może przypadać tylko takim całościom poznaw­czym, a nigdy ich strukturalnym składnikom, które z natury rzeczy podpo­rządkowują się totalnej funkcji.
5. Powstaje zagadnienie, czy przedmioty i osoby w marzeniu sennym muszą mieć znaczenie symboliczne, czy też mogą oznaczać po prostu same siebie. Otóż obie te możliwości zachodzą, jednakże rozróżnienie, który w danym razie zachodzi wypadek, bywa trudne. Często dopiero badanie snów seryjne pozwala nam ustalić sąd w tym kierunku. Orientujemy się tu znowu według funkcji. Jeżeli przedmiot lub osoba wyposażone są we własne funkcje, to skłonni je­steśmy przypuszczać, że występują sami nie zamaskowani. Jeżeli natomiast przedmiot lub osoba wyposażone są w cudzą funkcję, to szukamy pod ich sym­boliczną maską przedmiotu, do którego dana funkcja przynależy. Na przykład, ktoś widzi w marzeniu sennym pewną w rzeczywistości otyłą starszą panią, która tutaj jest ?cienka jak osa”. Określenie to tyczy się matki osoby śniącej, o której w ten sposób z powodu jej niezwykłej chudości mawiano. Osoba wy­stępująca w marzeniu sennym symbolizuje matkę osoby śniącej, co w dodatku poznać po tym, iż wykonuje funkcje, mogące dotyczyć wyłącznie matki. Przy­kładów tego zjawiska, tzw. przeniesienia funkcji, można by przytoczyć wiele.
6. W praktyce onejrologicznej rozporządzamy zresztą większym zasobem środków, ułatwiających rozeznanie, czy występujące w marzeniu sennym oso­by oznaczają same siebie, czy też są podstawione jak gdyby aktorzy dla ode­grania, cudzej roli. Badając sny seryjnie, dochodzimy do dokładnego poznania problematyki życiowej śniącego, przy czym nietrudno jest stwierdzić, że pewne tematy ustawicznie się powtarzają, oczywiście w coraz to nowszych szatach, reżyserii, dekoracji i alegorii. Ponieważ problemy życiowe człowieka osnute są najczęściej na tle stosunku do drugich ludzi, przeto zespół osób, które mają w życiu śniącego jakieś znaczenie, jest ograniczony. W marzeniu sennym pojawia się wprawdzie wiele osób luźno lub nawet wcale nie związanych ze śniącym, są to jednak wszystko jakby aktorzy, którzy odgrywają rolę szczupłej garstki osób. Ta szczupła garstka osób pochodzi z otoczenia uczuciowego osoby śniącej, zarówno w sensie dodatnim, jak i ujemnym. Są to zazwyczaj: rodzice, rodzeństwo, współmałżonek, kochanek, wróg, prześladowca, ofiara, współza­wodnik, potomstwo itd. Znając już z dotychczasowych badań onejrologicznych lub skądinąd swoisty stosunek uczuciowy śniącego do którejś z tych osób, nietrudno ją wykryć pod symboliczną maską.. Dokładne wywiady ułatwiają więc rozpoznanie znaczenia symboli sennych.
7. Doniosłe znaczenie ma również porównanie symboli i alegorii sennych z symboliką objawów nerwicowych, którą poznajemy stopniowo w przebiegu psychoterapii. Niektórzy psychoanalitycy stoją na stanowisku dwubiegunowości znaczeń, dopuszczając możliwość, że symbolika marzenia sennego lub symbolika objawów nerwicowych mogłaby pozwalać na różne interpretacje, często ze sobą sprzeczne. Dwojaki sens interpretacyjny pochodzi zawsze z nie- domagań naszej umiejętności. Wypadki takie zachodzą w każdej diagnostyce. W rozpoznaniu różnicowym- często musimy poprzestać na rozpoznaniu alternatywnym: albo ? albo. Jest logicznie niedopuszczalne, aby obie możliwości alternatywne, wzajemnie z powodu sprzeczności się wykluczające, mogły rów­nocześnie zachować swą trafność. W diagnostyce zwykle czas przynosi roz­strzygnięcie. W onejrologii rzecz ma się podobnie jak w diagnostyce: jesteśmy zdani na docieczenie, jaką funkcję ma wyrazić dany objaw, symbol lub zespół symboli. Proces myślowy onejrologa jest epistemologicznie podobny do pracy diagnostycznej lekarza, najeżony jest tymi samymi trudnościami teoretyczny­mi i praktycznymi. Onejrologiczne badanie danych pamięciowych nie stoi pod względem ścisłości naukowej niżej. Zamiast skarg podmiotowych chorego mamy tu tekst marzenia sennego. Analizując sen i zbierając dokładne wywiady z zakresu teraźniejszości i przeszłości śniącego, onejrolog ustala przedmiotowe dane pamięciowe, które stały się tworzywem badanego snu, a więc niby przy­czynami rozmaitych składników tekstu. Znając problemy, którymi zaprzątnięty jest badany, onejrolog stwierdza tożsamość, podobieństwo, analogię lub zgod­ność treści snu z owymi problemami na jawie. Następuje w ten sposób przy­porządkowanie wykrytej w marzeniu sennym treści owemu problemowi życio­wemu, który odgrywa tu tę samą rolę, co w postępowaniu rozpoznawczym obraz kliniczny rozpoznanej jednostki chorobowej. Sprawdzianem naukowym trafności takiego rozpoznania jest logiczna zgodność, a czasem nawet tożsa­mość problematyki sennej z problematyką życiową. Stwierdzenie tej zgodności opiera się na danych przedmiotowych, nie na podmiotowym odczuciu badacza czy też śniącego. Symbolika objawów wykazuje wówczas rzucającą się w oczy zrozumiałość, chociaż bywa tylko skrótem zagadnień, omawianych w marze­niach sennych ze wszystkimi szczegółami.

admin