Obwodowy układ krwionośny
Oprócz ogólnych wiadomości z zakresu anatomii i fizjologii krążenia, konieczna jest znajomość rozmieszczenia w organizmie najważniejszych naczyń i mechanizmu przepływu krwi.
Na podstawie wiadomości podanych w anatomii wiemy, że serce wtłacza krew do dwóch zasadniczych obwodów ? krążenia małego i dużego. Krążenie małe mniej nas w tej chwili interesuje, ponieważ przepływa przez płuca i uszkodzenie tych naczyń tylko częściowo wchodzi w zakres możliwości ratownika udzielającego pierwszej pomocy. Natomiast znajomość rozmieszczenia najważniejszych naczyń krążenia dużego i mechanizmu krążenia krwi jest ratownikowi bardzo potrzebna.
Krążenie duże składa się z tętnic, naczyń włosowatych i żył. Obieg krwi rozpoczyna się od lewej komory serca, której ściany zbudowane są z mocnego mięśnia; skurcz tego mięśnia wyrzuca porcję krwi do aorty (tętnicy głównej). Aorta jest łukowato zgięta ku dołowi i w tylnej części klatki piersiowej przechodzi do jamy brzusznej, oddając po drodze szereg gałązek tętniczych. Od łuku aorty odchodzą duże tętnice w kierunku głowy i kończyn dolnych. W jamie brzusznej od tętnicy głównej odchodzą gałęzie tętnicze do poszczególnych narządów i jelit. W jamie brzusznej aorta dzieli się na dwie tętnice biodrowe, które kierują się do kończyn dolnych. W zasadzie każdej większej tętnicy towarzyszą dwie żyły.
Prześledźmy obieg krwi. Zebrana z organizmu krew zawierająca dwutlenek węgla dostaje się przez żyły główne do prawego przedsionka; przy skurczu prawego przedsionka otwiera się zastawka trójdzielna i krew przepływa do prawej komory. Przy skurczu prawej komory krew zostaje wtłoczona do tętnicy płucnej, która doprowadza ją do płuc. Tutaj, po przejściu do naczyń włosowatych, krew przez bardzo cienkie blaszki styka się w pęcherzykach płucnych z powietrzem i oddając dwutlenek węgla pobiera tlen. Utleniona krew wędruje żyłami płucnymi do lewego przedsionka i tu kończy się krążenie małe, czyli płucne. Z lewego przedsionka krew przechodzi do lewej komory przez zastawkę dwudzielną. Skurcz lewej komory wtłacza krew do aorty, a zastawka półksiężycowata nie pozwala na cofanie się krwi. Krew poprzez tętnice odżywia wszystkie narządy i dostarcza im tlenu, ulega też przefiltrowaniu przez nerki, gdzie pozbywa się niektórych odpadków przemiany materii. Po przejściu przez naczynia włosowate i zebraniu z organizmu dwutlenku węgla ? żyłami dopływa znowu do prawego przedsionka.
