Do grupy tej zaliczyć można kilka gatunków muchomorów, strzępiaki, zasłonaki oraz piestrzenicę. Zatrucie nimi nie stwarza na ogół niebezpieczeństwa, jednak przy zbyt późnym leczeniu lub nie­podjęciu go w ogóle, mogą zdarzyć się nawet przypadki zgonów.

Muchomor czerwony

Jest tak charakterystyczny, że trudno jest go pomylić z innymi: dość duży, o czerwonym lub żółtopomarańczowym kapeluszu, na którym znajdują się drobne, białe łatki. Brzeg kapelusza gład­ki lub prążkowany, pod nim białe lub jasnożółte, gęsto ułożone blaszki. Trzon wysoki – do 20 cm, białawy lub lekko żółtawy z dużym pierścieniem. Nasada nie ma pochwy.

Występowanie – pospolity w Polsce; rośnie w różnych lasach od sierpnia do października.

Pomyłki – z muchomorem czerwonawym.

Muchomor plamisty

Ma kapelusz do 10 cm średnicy, brązowożółtawy lub brązowoszary, o wyraźnie prążkowanym brzegu. Na kapeluszu liczne białawe łatki, pod nim gęsto ułożone białe blaszki. Trzon wysmu­kły, bez prążków. Dobrze widoczny pierścień, a u nasady pochwa o równych brzegach. Miąższ biały.

Występowanie – pospolity w Polsce; rośnie od lipca do paź­dziernika w lasach liściastych (często pod dębami), iglastych (przeważnie w sosnowych).

Pomyłki – z muchomorem twardawym.

Substancje toksyczne to muscymol; trujące są surowe owocni- ki oraz grzyby po przegotowaniu.

Narządy uszkadzane – przede wszystkim centralny układ nerwo­wy i przewód pokarmowy, czasami powoduje znaczne pobudzenie.

Dolegliwości – występują po 30 – 90 minutach; początkowo uczucie dużego osłabienia i zmęczenia, następnie zaburzenia równowagi, bóle i zawroty głowy, stopniowo dołączają się naj­pierw lekkie podniecenie, dezorientacja (jak w zatruciu alkoho­lem), a potem znaczne pobudzenie psychoruchowe.

Co robić? W razie wystąpienia dolegliwości natychmiast zgło­sić się do szpitala! Jak najszybciej sprowokować wymioty. Ewen­tualne resztki potrawy zabrać ze sobą do badania mikroskopowe­go w celu określenia zarodników grzybów, które spowodowały za­trucie. Wypić roztwór wodny węgla aktywowanego (Carbo medi- cinalis) w ilości kilkudziesięciu tabletek (dzieci 20 – 30, dorośli co najmniej 50 – 60).

Rokowanie – jeżeli spożyto stosunkowo niedużo grzybów i osoba zatruta szybko trafiła do szpitala – jest dobre; poważniej­sze w przypadku dzieci, u których wystąpiły drgawki, ale zwykle nie są to zatrucia śmiertelne.

Strzępiaki

Kilka gatunków spotykanych w Polsce należy do grupy bar­dzo trujących grzybów; przedstawicielami tego rodzaju są strzępiak ceglasty i strzępiak strzępkowaty. U dzieci przebieg zatrucia może być ciężki.

Strzępiak ceglasty

Kapelusz średnicy do 8 cm, białawy lub kremowy. W miarę starzenia się owocnika przybiera barwę brązowoceglastą. U mło­dych owocników kapelusz ze stożkowatym czubkiem, u starszych parasolowaty. Pod kapeluszem gęsto ułożone blaszki, początko­wo białawe, potem ciemnieją. Trzon biały u młodych owocników, u starszych – ceglastoróżowy. Miąższ białawy.

Występowanie – poza lasami: w parkach, ogrodach; rośnie od maja do lipca (czasami można spotkać go na jesieni).

Pomyłki – z majówką wiosenną, a młode owocniki z młodą pieczarką.

Strzępiak strzępkowaty

Ma kapelusz średnicy do kilku centymetrów; u młodych oka­zów dzwonkowaty, u starszych – parasolowaty, ochrowobrązowy, o promieniście popękanej suchej powierzchni. Pod kapeluszem gęsto ustawione, przyrośnięte do trzonu blaszki. Trzon prosty, nieznacznie rozszerzający się u podstawy, ochrowobrązowy.

Występowanie – pospolity grzyb, rosnący w różnych typach la­sów, na poboczach dróg, w rowach, spotykany od lipca do paź­dziernika.

Pomyłki – z niektórymi innymi gatunkami o podobnym za­barwieniu owocnika.

Narządy uszkadzane – czynnikiem toksycznym jest substancja zwana muskaryną, która powoduje podrażnienie autonomiczne­go układu nerwowego, uszkadza serce.

Dolegliwości – pierwsze objawy występują bardzo szybko, już po 30 minutach: nadmierne pocenie się, łzawienie, ślinotok, po­tem zaburzenia widzenia barw, bóle i zawroty głowy, zwolnienie czynności serca i obniżenie ciśnienia tętniczego. U dzieci przebieg zatrucia może być bardzo ciężki.

Co robić? W razie wystąpienia dolegliwości natychmiast zgło­sić się do szpitala! Jak najszybciej sprowokować wymioty. Jeżeli zostały resztki potrawy, należy je zabrać ze sobą do badania mi­kroskopowego w celu określenia zarodników grzybów, które spo­wodowały zatrucie, jeśli nie – wymiociny w słoiku. Wypić roztwór wodny węgla aktywowanego (Carbo medicinalis) w ilości kilku­dziesięciu tabletek (dzieci 20 – 30, dorośli co najmniej 50 – 60).

Rokowanie – dobre, poważniejsze w przypadku dzieci, ale zwykle nie są to zatrucia śmiertelne.

Zasłonaki Zasłonak rudy

W kraju spotykanych jest kilka gatunków zasłonaków; część z nich należy do jadalnych, inne mają właściwości trujące. Do szczególnie trujących zalicza się zasłonak rudy, prawdopodobnie zasłonak osłonięty i zasłonak brodaty.

Substancje toksyczne – orelanina.

Narządy uszkadzane – nerki, wątroba.

Dolegliwości – pojawiają się późno, po około 36 godzinach, i rzadko kojarzy się je ze spożyciem grzybów; są to brak apetytu, nudności, wymioty, potem luźne stolce, bóle w okolicy nerek, bó­le brzucha, po kilku dniach zażółcenie białkówek oczu, co ozna­cza uszkodzenie wątroby, stopniowo zmniejsza się ilość oddawa­nego moczu, aż do jego całkowitego zatrzymania; po upływie 1 – 3 tygodni pojawiają się cechy niewydolności nerek.

Co robić? Jakiekolwiek czynności wykonywane później niż po jednej, co najwyżej dwóch godzinach, mijają się z celem. Natych­miast zgłosić się do szpitala.

Rokowanie – przy aktualnych możliwościach terapeutycznych dobre, ale w ciężkich zatruciach może dojść do bardzo poważne­go uszkodzenia nerek.

Piestrzenica kasztanowata

Gatunek ten zawiera składniki toksyczne, którymi można się zatruć również poprzez drogi oddechowe. Trzon grzyba jest dość krótki (do kilku centymetrów), w dole nieznacznie zgrubiały, szarobiały lub jasnożółtobiały z przebiegającym wzdłuż niego pofał­dowaniami i zagłębieniami. Głowa kulista, znacznie pofałdowana, kasztanowoczerwona, pusta w środku. Miąższ białawy, kruchy.

Występowanie – na glebach piaszczystych i suchych, w lasach sosnowych, pospolity w rejonach nizinnych i w niższych partiach górskich, rośnie w maju do końca czerwca.

Pomyłki – ze smardzem jadalnym.

Substancje toksyczne to zespół kilku związków znanych pod nazwą gyromitryny.

Narządy uszkadzane – przewód pokarmowy, nerki, wątroba, krew, mózg.

Dolegliwości – występują z opóźnieniem – po kilkunastu godzi­nach (nawet po kilku dniach); wśród objawów zdrowia nagle poja­wiają się nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, znaczne osła­bienie z bólami i zawrotami głowy, a w bardzo ciężkich zatruciach – zaburzenia przytomności, czasami drgawki. Może, podobnie jak w zatruciu zasłonakiem, dojść do stopniowego zmniejszania się wy­dalanego moczu (uszkodzenie nerek na skutek zatkania kanalików rozpadającymi się pod wpływem gyromitryny krwinkami czerwo­nymi), zażółcenie skóry i białkówek (uszkodzenie wątroby).

Co robić? Postępowanie przedlekarskie jest bardzo ograniczo­ne z powodu późnego występowania dolegliwości. Jednak z chwi­lą zorientowania się, ale nie później jak do dwóch godzin, należy sprowokować wymioty, zażyć węgiel aktywowany i zgłosić się do szpitala.

Rokowanie – jak w przypadku zasłonaków.