Grzyby bardzo trujące
Do grupy tej zaliczyć można kilka gatunków muchomorów, strzępiaki, zasłonaki oraz piestrzenicę. Zatrucie nimi nie stwarza na ogół niebezpieczeństwa, jednak przy zbyt późnym leczeniu lub niepodjęciu go w ogóle, mogą zdarzyć się nawet przypadki zgonów.
Muchomor czerwony
Jest tak charakterystyczny, że trudno jest go pomylić z innymi: dość duży, o czerwonym lub żółtopomarańczowym kapeluszu, na którym znajdują się drobne, białe łatki. Brzeg kapelusza gładki lub prążkowany, pod nim białe lub jasnożółte, gęsto ułożone blaszki. Trzon wysoki – do 20 cm, białawy lub lekko żółtawy z dużym pierścieniem. Nasada nie ma pochwy.
Występowanie – pospolity w Polsce; rośnie w różnych lasach od sierpnia do października.
Pomyłki – z muchomorem czerwonawym.
Muchomor plamisty
Ma kapelusz do 10 cm średnicy, brązowożółtawy lub brązowoszary, o wyraźnie prążkowanym brzegu. Na kapeluszu liczne białawe łatki, pod nim gęsto ułożone białe blaszki. Trzon wysmukły, bez prążków. Dobrze widoczny pierścień, a u nasady pochwa o równych brzegach. Miąższ biały.
Występowanie – pospolity w Polsce; rośnie od lipca do października w lasach liściastych (często pod dębami), iglastych (przeważnie w sosnowych).
Pomyłki – z muchomorem twardawym.
Substancje toksyczne to muscymol; trujące są surowe owocni- ki oraz grzyby po przegotowaniu.
Narządy uszkadzane – przede wszystkim centralny układ nerwowy i przewód pokarmowy, czasami powoduje znaczne pobudzenie.
Dolegliwości – występują po 30 – 90 minutach; początkowo uczucie dużego osłabienia i zmęczenia, następnie zaburzenia równowagi, bóle i zawroty głowy, stopniowo dołączają się najpierw lekkie podniecenie, dezorientacja (jak w zatruciu alkoholem), a potem znaczne pobudzenie psychoruchowe.
Co robić? W razie wystąpienia dolegliwości natychmiast zgłosić się do szpitala! Jak najszybciej sprowokować wymioty. Ewentualne resztki potrawy zabrać ze sobą do badania mikroskopowego w celu określenia zarodników grzybów, które spowodowały zatrucie. Wypić roztwór wodny węgla aktywowanego (Carbo medi- cinalis) w ilości kilkudziesięciu tabletek (dzieci 20 – 30, dorośli co najmniej 50 – 60).
Rokowanie – jeżeli spożyto stosunkowo niedużo grzybów i osoba zatruta szybko trafiła do szpitala – jest dobre; poważniejsze w przypadku dzieci, u których wystąpiły drgawki, ale zwykle nie są to zatrucia śmiertelne.
Strzępiaki
Kilka gatunków spotykanych w Polsce należy do grupy bardzo trujących grzybów; przedstawicielami tego rodzaju są strzępiak ceglasty i strzępiak strzępkowaty. U dzieci przebieg zatrucia może być ciężki.
Strzępiak ceglasty
Kapelusz średnicy do 8 cm, białawy lub kremowy. W miarę starzenia się owocnika przybiera barwę brązowoceglastą. U młodych owocników kapelusz ze stożkowatym czubkiem, u starszych parasolowaty. Pod kapeluszem gęsto ułożone blaszki, początkowo białawe, potem ciemnieją. Trzon biały u młodych owocników, u starszych – ceglastoróżowy. Miąższ białawy.
Występowanie – poza lasami: w parkach, ogrodach; rośnie od maja do lipca (czasami można spotkać go na jesieni).
Pomyłki – z majówką wiosenną, a młode owocniki z młodą pieczarką.
Strzępiak strzępkowaty
Ma kapelusz średnicy do kilku centymetrów; u młodych okazów dzwonkowaty, u starszych – parasolowaty, ochrowobrązowy, o promieniście popękanej suchej powierzchni. Pod kapeluszem gęsto ustawione, przyrośnięte do trzonu blaszki. Trzon prosty, nieznacznie rozszerzający się u podstawy, ochrowobrązowy.
Występowanie – pospolity grzyb, rosnący w różnych typach lasów, na poboczach dróg, w rowach, spotykany od lipca do października.
Pomyłki – z niektórymi innymi gatunkami o podobnym zabarwieniu owocnika.
Narządy uszkadzane – czynnikiem toksycznym jest substancja zwana muskaryną, która powoduje podrażnienie autonomicznego układu nerwowego, uszkadza serce.
Dolegliwości – pierwsze objawy występują bardzo szybko, już po 30 minutach: nadmierne pocenie się, łzawienie, ślinotok, potem zaburzenia widzenia barw, bóle i zawroty głowy, zwolnienie czynności serca i obniżenie ciśnienia tętniczego. U dzieci przebieg zatrucia może być bardzo ciężki.
Co robić? W razie wystąpienia dolegliwości natychmiast zgłosić się do szpitala! Jak najszybciej sprowokować wymioty. Jeżeli zostały resztki potrawy, należy je zabrać ze sobą do badania mikroskopowego w celu określenia zarodników grzybów, które spowodowały zatrucie, jeśli nie – wymiociny w słoiku. Wypić roztwór wodny węgla aktywowanego (Carbo medicinalis) w ilości kilkudziesięciu tabletek (dzieci 20 – 30, dorośli co najmniej 50 – 60).
Rokowanie – dobre, poważniejsze w przypadku dzieci, ale zwykle nie są to zatrucia śmiertelne.
Zasłonaki Zasłonak rudy
W kraju spotykanych jest kilka gatunków zasłonaków; część z nich należy do jadalnych, inne mają właściwości trujące. Do szczególnie trujących zalicza się zasłonak rudy, prawdopodobnie zasłonak osłonięty i zasłonak brodaty.
Substancje toksyczne – orelanina.
Narządy uszkadzane – nerki, wątroba.
Dolegliwości – pojawiają się późno, po około 36 godzinach, i rzadko kojarzy się je ze spożyciem grzybów; są to brak apetytu, nudności, wymioty, potem luźne stolce, bóle w okolicy nerek, bóle brzucha, po kilku dniach zażółcenie białkówek oczu, co oznacza uszkodzenie wątroby, stopniowo zmniejsza się ilość oddawanego moczu, aż do jego całkowitego zatrzymania; po upływie 1 – 3 tygodni pojawiają się cechy niewydolności nerek.
Co robić? Jakiekolwiek czynności wykonywane później niż po jednej, co najwyżej dwóch godzinach, mijają się z celem. Natychmiast zgłosić się do szpitala.
Rokowanie – przy aktualnych możliwościach terapeutycznych dobre, ale w ciężkich zatruciach może dojść do bardzo poważnego uszkodzenia nerek.
Piestrzenica kasztanowata
Gatunek ten zawiera składniki toksyczne, którymi można się zatruć również poprzez drogi oddechowe. Trzon grzyba jest dość krótki (do kilku centymetrów), w dole nieznacznie zgrubiały, szarobiały lub jasnożółtobiały z przebiegającym wzdłuż niego pofałdowaniami i zagłębieniami. Głowa kulista, znacznie pofałdowana, kasztanowoczerwona, pusta w środku. Miąższ białawy, kruchy.
Występowanie – na glebach piaszczystych i suchych, w lasach sosnowych, pospolity w rejonach nizinnych i w niższych partiach górskich, rośnie w maju do końca czerwca.
Pomyłki – ze smardzem jadalnym.
Substancje toksyczne to zespół kilku związków znanych pod nazwą gyromitryny.
Narządy uszkadzane – przewód pokarmowy, nerki, wątroba, krew, mózg.
Dolegliwości – występują z opóźnieniem – po kilkunastu godzinach (nawet po kilku dniach); wśród objawów zdrowia nagle pojawiają się nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, znaczne osłabienie z bólami i zawrotami głowy, a w bardzo ciężkich zatruciach – zaburzenia przytomności, czasami drgawki. Może, podobnie jak w zatruciu zasłonakiem, dojść do stopniowego zmniejszania się wydalanego moczu (uszkodzenie nerek na skutek zatkania kanalików rozpadającymi się pod wpływem gyromitryny krwinkami czerwonymi), zażółcenie skóry i białkówek (uszkodzenie wątroby).
Co robić? Postępowanie przedlekarskie jest bardzo ograniczone z powodu późnego występowania dolegliwości. Jednak z chwilą zorientowania się, ale nie później jak do dwóch godzin, należy sprowokować wymioty, zażyć węgiel aktywowany i zgłosić się do szpitala.
Rokowanie – jak w przypadku zasłonaków.